انتشار: شهریور 02، 1401
بروزرسانی: 15 آذر 1404

ایران و نقش آفرینی در منطقه و جهان با عضویت در شانگهای

مسئله حضور ایران در سازمان شانگهای از جهت حرکت جهان به سمت نظم جدید بین المللی (با افول قدرت آمریکا) یعنی تغییر\xa0در کریدورهای قدرت جهان از آمریکا به سمت سازوکارهای دسته جمعیِ غیرغربی نیز حائز اهمیت است، چون در شرایط کنونی، موضع مثبت کشورهای عضو مبنی بر پذیرش ایران، نمودی از تشدید اختلافات و شکاف های کلی اعضای اصلی این سازمان مخصوصا چین و روسیه و هند با بلوک قدرت غربی به رهبری آمریکا به حساب می آید.

ایران به رغم برخورداری از جایگاه عضو ناظر پیش از اجلاس دوشنبه با مشکلاتی در مسیر عضویت کامل خود در سازمان همکاری شانگهای مواجه بود.

از اینرو پیوستن ایران به سازمان اقتصادی و امنیتی شانگهای بیانگر پایان عملی شکست پروژه انزوای ایران توسط برخی از کشورهای غربی از جمله آمریکا خواهد بود و به عنوان یک سازوکار نهادین همگرایی منطقه ای، روابط دو و چندجانبه جمهوری اسلامی ایران را با تک تک اعضای این سازمان ارتقا خواهد داد.

در واقع افول قدرت قبلی بلوک غرب به معنی انتقال این قدرت به شرق است که ایران نیز به لحاظ سنتی در این بلوک قرار دارد و لذا همین مسئله درگاهی برای خروج ایران از انزوای تحمیلی قبلی از سوی غرب خواهد بود.

ایران در سال ۲۰۰۵ به همراه هند و پاکستان به عضویت ناظر این سازمان در آمد. با وجود اینکه آن دو کشور از سال ۲۰۱۷ به عضویت دائم این سازمان درآمدند ولی ایران همچنان در کنار مغولستان، افغانستان و بلاروس به عنوان عضو ناظر با این سازمان همکاری کرد.

شواهد نشان می دهد که تکمیل این عضویت قطعی است چون در دیداری که «ژانگ مینگ» و «ولادیمیر نوروف» دبیران جدید و قدیم سازمان شانگهای در ۲۶ اردیبهشت امسال در تاشکند پایتخت ازبکستان داشتند، در یک کنفرانس خبری اعلام کردند که ایران می تواند از سال ۲۰۲۳ در صورتی که به همه تعهدات خود عمل کند به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای (SCO) تبدیل شود. نوروف سرپرست وزارت امور خارجه ازبکستان است.

حتی همین شروع روند عضویت ایران در این سازمان تاکنون توانسته است به تحکیم جایگاه ایران در سطح منطقه کمک کند و قدرت چانه زنی ایران را در معادلات خلیج فارس و مذاکرات با غرب دوچندان افزایش دهد. کما اینکه درخواست های مکرر و شتابزده آمریکا برای بازگشت ایران به برجام و تأکیدش بر آمادگی\xa0برای لغو تحریم های مرتبط با برجام و کنار گذاشتن مسائل منطقه از مذاکرات هسته ای را نیز\xa0در همین راستا می توان تحلیل کرد.

دولت سیزدهم به خوبی می دانست دشمنی آمریکا با ملت ایران پایانی ندارد، لذا ضمن اینکه از تلاش های مستقل برای مقابله با توطئه های آمریکا دست نکشید، سعی کرد با استفاده از ظرفیت های این پیمان همکاری های اقتصادی و امینتی منطقه ای که باشگاهی متشکل از قدرت های غیرغربی است، از آن نیز به عنوان بخشی از برنامه هایش در مبارزه با آمریکا سود ببرد.

این پیشنهاد تهران در مورد پول واحد سازمان (اقتصادی-امنیتی) همکاری شانگهای هم راستا با یورو در زمانی داده شد که آمریکا و متحدان غربی اش یک سری تحریم های مالی و اقتصادی علیه روسیه به دلیل تهاجم به اوکراین اعمال کرده اند.

- حرکت به سوی استقرار یک نظم سیاسی و اقتصادی جدید بین المللی دموکراتیک، عادلانه و منطقی.

مساله اساسی دیگر در مورد سازمان همکاری های شانگهای که حول جغرافیای اوراسیا تحرک دارد، جاده ابریشم\xa0است. اعضای شانگهای حجم تجارت عظیمی دارد که در بستر جاده ابرایشم جریان داشته و نقش این سازمان از همکاری های امنیتی فراتر رفته است و ورود فعالانه در عرصه تجاری و اقتصادی دارد. \xa0

یکی از این دستاوردهای مهم که نقش بسزایی در افزایش مبادلات و مراودات تجاری و اقتصادی با کشورهای همسایه و جهان دارد، پیوستن ایران به سازمان همکاری های شانگهای (SCO) است که بعد از ۱۵ سال از عضویت ناظر این به عضویت کامل تغییر یافته است و مراحل بعدی آن در حال انجام است.

این سازمان دارای ابعاد مختلف فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی است و حضور ایران به عنوان یک کشور بزرگ و قدرتمند منطقه در آن موجب قدرتمندتر شدن آن خواهد شد و در عین حال عضویت کامل ایران در آن که مراحل حقوقی، فنی و اداری اش در حال بررسی است، یک تحول مثبت در خود این سازمان و در منطقه به شمار آمده و فرصت جدیدی برای گسترش همکاری های ایران و کشورهای منطقه به وجود می آورد.

خلاصه اینکه ایران با استفاده از همه ظرفیت هایی پیش رو در زمینه عضویت در برخی سازمان ها و تشکل های بین المللی و جهانی و توسعه مناسبات با کشورهای همسایه و اسلامی می تواند از انزوا و وضعیتی که برای آن از سوی کشورهای غربی و اروپایی ایجاد شده بود، خارج شده و بهتر از قبل می تواند در مدیریت معادلات منطقه ای و بین المللی نقش آفرینی کند.